Thiết kế UI/UX không chỉ là “trang trí” cho đẹp mắt mà là khoa học kết hợp giữa hình ảnh, hành vi người dùng và chức năng sản phẩm. Để tạo ra giao diện thân thiện, dễ dùng và hiệu quả, các designer thường tuân theo các nguyên lý thiết kế UI cơ bản.

Nguyên lý thiết kế UI là gì?

Nguyên lý thiết kế UI (User Interface Design Principles) là tập hợp các quy tắc, tiêu chuẩn và hướng dẫn giúp tạo nên giao diện người dùng rõ ràng, trực quan và nhất quán, đảm bảo người dùng có thể tương tác dễ dàng với sản phẩm số (web/app).

Những nguyên lý thiết kế phổ biến trong UI/UX cho sản phẩm số

Tính nhất quán (Consistency)

• Màu sắc, font chữ, icon, bố cục cần đồng nhất trong toàn bộ hệ thống.
• Giúp người dùng học cách sử dụng nhanh chóng mà không bị “bối rối” giữa các màn hình.

Ví dụ: Nút “Xác nhận” luôn dùng màu xanh, vị trí cố định ở cuối form.

Phản hồi rõ ràng (Feedback)

• Mỗi hành động của người dùng nên có phản hồi ngay lập tức: thông báo, hiệu ứng chuyển động, loading…
• Giúp người dùng biết hệ thống đang hoạt động và họ không nhầm lẫn.

Ví dụ: Sau khi bấm “Gửi form” → hiện loading → “Gửi thành công” kèm icon check.

Tính rõ ràng và đơn giản (Clarity & Simplicity)

• Loại bỏ yếu tố thừa, trình bày nội dung đơn giản, dễ đọc.
• Ưu tiên hành động chính, tránh làm người dùng bị quá tải thông tin.

Ví dụ: Màn hình chính chỉ tập trung vào 1-2 hành động chính như “Đặt hàng” hoặc “Tìm kiếm”.

Hệ thống phân cấp thị giác (Visual Hierarchy)

• Dùng kích thước, màu sắc, vị trí để điều hướng ánh mắt người dùng đến nội dung quan trọng.
• Tiêu đề nổi bật, nút CTA (call-to-action) rõ ràng.

Ví dụ: Tiêu đề lớn – mô tả nhỏ – nút “Mua ngay” nổi bật bằng màu chủ đạo.

Tính dễ đoán (Predictability)

• Người dùng nên “đoán được” điều gì sẽ xảy ra sau mỗi thao tác.
• Tránh gây bất ngờ hay kết quả không rõ ràng.

Ví dụ: Bấm vào biểu tượng giỏ hàng → mở trang thanh toán, không chuyển hướng bất ngờ.

Khả năng truy cập (Accessibility)

• Thiết kế phù hợp với nhiều đối tượng người dùng, bao gồm người khiếm thị, người lớn tuổi…
• Dùng màu sắc có độ tương phản cao, font dễ đọc, hỗ trợ bàn phím và trình đọc màn hình.

Ví dụ: Dùng màu xanh đậm thay vì xanh nhạt trên nền trắng để tránh khó nhìn.

Thân thiện với thiết bị di động (Responsive & Mobile-first)

• Thiết kế phải linh hoạt trên nhiều thiết bị: desktop, tablet, điện thoại.
• Giao diện cần dễ thao tác bằng tay (tap, swipe, kéo thả…).

Ví dụ: Nút đủ lớn để bấm bằng ngón tay, không cần zoom.

Nguyên tắc Gestalt trong thiết kế UI

Các quy luật tâm lý học giúp người dùng “nhìn” và “hiểu” giao diện hiệu quả hơn:

• Proximity (gần nhau là liên quan)
• Similarity (giống nhau thì nhóm lại)
• Continuity (hướng nhìn liền mạch)
• Closure (tự hoàn thiện hình ảnh thiếu)

Ứng dụng: Gom các nội dung liên quan thành 1 khối; không để khoảng trắng gây hiểu nhầm.

Kết luận

Một UI tốt không chỉ đẹp mà phải dễ hiểu, dễ dùng và phục vụ đúng mục đích người dùng. Sinh viên hoặc người học UI/UX cần nắm vững các nguyên lý này, song song với việc luyện tập thiết kế thật để làm chủ cảm quan và tư duy trải nghiệm.
Giảng viên Trần Bá Hộ
Bộ môn Công nghệ thông tin
FPT Polytechnic TP HCM